ÖZET

Türkiye’nin lojistik potansiyelinin mikro ihracat kapsamında sınır ülkelerinde oluşan e-ticaret pazarı içerisine hızlı bir şekilde ulaştırmasının ihracat hedeflerimize katkısının oldukça önemli bir yeri vardır.
Ülkemiz ticareti açısından gün geçtikçe gelişmekte olan mikro ihracat kavramının lojistik altyapımız ile birlikte ülkemizin ekonomisine katkısı günümüz ticaret anlayışının özellikle pandemi sonrası e-ticaret üzerine kaymasından dolayı gittikçe önem kazandığını söyleyebiliriz.
2022 yılı sonu itibariyle Türkiye’nin ülkelere göre yıllık ihracatının toplam içindeki paylarını incelediğimiz de ilk sırada %8,3 oran ile Almanya, ikinci sırada %6,6 ABD, üçüncü sırada ise %5,4 Irak olduğu TÜİK verilerinden anlaşılmaktadır.

En çok ihracat yaptığımız ülke sıralamasında 3.sırada yer alan Irak jeopolitik konum olarak Türkiye’nin güneyinde bir Ortadoğu ülkesidir. Irak’ın hem Türkiye’nin ihracatı için oldukça önemli bir yere sahip olması hem de Lojistik potansiyelimizin güçlü olduğu bir konumda olmasından dolayı makalemizde Türkiye’nin Irak’a ihracatı veriler ışığında incelenmiş, Mikro ihracat kapsamında Irak’a yapılacak İhracatın SWOT analizi yöntemiyle güçlü ve zayıf yönleri belirlenmiş, gelecekteki fırsat ve tehditler ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler: E-Ticaret, Irak Mikro İhracat, Lojistik Potansiyel, Mikro İhracat

GİRİŞ

Türkiye’nin aynı anda Balkan, Avrupa, Asya, Kafkas, Ortadoğu, Akdeniz ve Karadeniz ülkelerine komşu olması sahip olduğu coğrafi avantajın ne derece güçlü olduğunun göstergesidir. Türkiye’nin bu haliyle jeostratejik konuma sahip olması lojistik sektörü için de büyük avantajlar sergilemektedir.

Günümüzde lojistik altyapının gelişmesi teknolojinin gelişmesi ile paralel olarak ilerlemekte ve ulaştırma modlarına duyulan ihtiyaçta bu noktada uluslararası ticaretin gün geçtikçe artması ile doğru orantılı olarak ilerlemektedir.

Dünya genelinde lojistikte taşıma şekli olarak çoğunlukla denizyolu taşımacılığı tercih edilse de ülkeler sınırlarına komşu olan ülkelerle yaptıkları ticarette lojistik potansiyelleri çerçevesinde karayolu taşımacılığını da kullanmaktadırlar.

Karayolu taşımacılığının etkili ve verimli bir uluslararası entegre lojistik sisteminin gelişmesiyle birlikte kullanımıyla son yıllarda Mikro İhracat kapsamında ülkeler arası ticarette önemli gelişmeler yaşanmaktadır.

Makalemizin birinci bölümünde lojistik kavramına ait literatür filtrelenerek Lojistik ve Lojistik potansiyel tanımı yapılarak Türkiye’nin lojistik potansiyeli anlatılmaya çalışılmıştır. İkinci bölümünde Türkiye’de mikro ihracat ve ETGB (Elektronik Ticaret Gümrük Beyanı) mevzuatımızda tanımları ve hızlı kargo taşımacılığı hakkında önemli noktalara kısaca değinilmiştir. Üçüncü bölümde TİM, ÜTİKAD, DEİK, Ticaret Bakanlığı gibi kurumların hazırlamış olduğu Türkiye’nin İhracat ve lojistik faaliyet raporları ile Türkiye Irak özelinde gerçekleşen ihracat verilerinden yararlanılmış Türkiye-Irak mikro ihracatta ki mevcut durum belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmamızın dördüncü bölümünde SWOT analizi yöntemiyle Türkiye Irak ülkesi arasında mikro ihracatın güçlü yanları, zayıf yanları ve fırsatları ortaya konulmuştur. Son bölümde ise sonuçlar ve önerilerle birlikte Türkiye’nin lojistik potansiyelinin Türkiye ile Irak arasında yapılan mikro ihracata katkısına farkındalık yaratılmak hedeflenmiştir.

1. LOJİSTİK, LOJİSTİK POTANSİYEL KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Eski bir geçmişe dayanan lojistik kavramı ile ilgili literatürü incelediğimizde hem terminoloji de birbirinin benzeri olan birden fazla tanıma rastlanmaktadır.

Lojistik müşterilerin ihtiyaçlarını karşılamak üzere, ham maddenin başlangıç noktasından, ürünün tüketildiği son noktaya kadar olan tedarik zinciri içindeki malzemelerin, servis hizmetlerinin ve bilgi akışının etkili ve verimli bir şekilde, her iki yöne doğru taşınmasının, depolanmasının, planlanması uygulanması ve kontrol edilmesidir^[1]

Lojistiğin bir diğer tanımı ise, Avrupa Lojistik Birliği (ELA – European Logistics Association) tarafından yapılmıştır. ELA’ya göre lojistik; insanların ve/veya malzemelerin faaliyet ve yerleştirilmelerinin ve bu tip faaliyet ve yerleştirmelerle ilgili destek etkinliklerin, belirli amaçlara ulaşmak üzere organize olmuş bir sistem dahilinde planlanması, uygulanması ve kontrol edilmesidir.^[2] Lojistiğe ait tanımlar genel olarak malların ve malzemelerin üretim kaynaklarından tüketim kaynaklarına akışını ifade etmektedir.

Lojistik Potansiyel kavramına ait yapılan çalışmaların ise mevcut olduğu ancak sayılarının oldukça az olduğu literatür taramasında görülmektedir.  Lojistik Potansiyel kavramına ait değerlendirme ülkelerin sahip olduğu lojistik altyapılarının diğer bir deyişle lojistik kaynaklarını göz önünde bulundurarak elde edebileceği maksimum düzeyde sağlayacağı fayda olarak tanımlanabilir.

 Ülkelerin sahip oldukları fiziki alanlar, bu alanlara ait ticaretleri ile doğru orantılı olan yük kapasiteleri ve intermodal taşıma olanaklarına (karayolu, havayolu, demiryolu, denizyolu ve varsa iç su yolları) yakınlıkları lojistik potansiyelleri için önemli veri durumundadır. Lojistik Potansiyeli yüksek olan ülkelerin bulundukları bölgelerdeki dış ticaret rakamlarının büyüklüğü, lojistik faaliyetleri sonucu gerçekleştirdikleri yük miktarlarından oluşmaktadır.

Lojistik Potansiyel birden çok faaliyeti içinde bulunduran bir durumdur. Kısaca ürünlerin üretiminden tüketiciye ulaşana kadar ki faaliyetlerin bütünüdür. Bu lojistik faaliyetleri^[3]

• Müşteri Hizmetleri,
• Sipariş Yönetimi,
• Malzeme ve Envanter Yönetimi,
• Ambalajlama/Paketleme,
• Satış Sonrası Hizmetler,
• Taşımacılık ve Dağıtım,
• Depolama,
• Elleçleme Faaliyetleri

olarak sıralayabiliriz.

Dünya genelinde Genel olarak ülkelerin uluslararası lojistik faaliyetleri çerçevesinde, taşıma, depolama, dağıtım ve elleçleme gibi lojistik faaliyetlerinin tümü lojistik potansiyel kavramı ile eşdeğer olduğu anlaşılmaktadır.

Günümüzde lojistik faaliyetlerin gelişmesi ile dünyanın bir ucundan verilen sipariş neredeyse ertesi gün elimize ulaşabilecek düzeye gelmiştir. Artık firmalar da lojistik faaliyetleri sayesinde üretim yerlerini seçebilmektedirler. Mesela, Çin’de iş gücünün ucuz olmasından dolayı ülkeler Çin’e tesisler açarak üretimini burada yapmaktadırlar. Dağıtım ağı kurarak piyasaya açılmaktadırlar. Lojistik faaliyetler sayesinde Çin’in nerede olduğunun ve uzaklığının kaç kilometre olduğunun bir önemi kalmamaktadır.^[4]

Lojistik faaliyetlerde avantajlı olmak, ülkenin bulunduğu coğrafya ve fiziki çevre ile yakından alakalıdır. İklim şartları düzgün, coğrafyası ve stratejik konumu güzel olan bölgeler her zaman avantajlıdır. Örneğin denize kıyısı olmayan bir ülke, denize veya okyanusa kıyısı olan bir ülkeden lojistik faaliyetleri sağlama açısından daha avantajsızdır. Ya da fiziki yapısı engebeli olan ve yol yapımının zor olduğu yerler ulaşımı engellemekte veya ulaşım maliyetini artırmaktadır. Aynı şekilde çok soğuk ya da tam tersi çok sıcak olan bölgelerde taşıma maliyeti normalden daha fazla olmaktadır.^[5]

Türkiye’nin Lojistik Potansiyeli Üzerine Değerlendirme

Türkiye jeopolitik konumu itibariyle lojistik sektöründe önemli bir rol oynayan ülkelerin başında gelmektedir. Kara, hava, demir ve denizyolu taşımacılıklarının her birinde ayrı ehemmiyete sahiptir. Asya, Avrupa ve Ortadoğu’nun geçiş koridorunda yer alan Türkiye, lojistik sektöründe ayrıca oldukça avantajlı bir ülke konumundadır.^[6]

Türkiye’nin bu özel konumu uluslararası transit ticaret merkezi olma yolunda lojistik potansiyeli açısından da önemli bir konuma getirmektedir. Bu haliyle Türkiye Batı ile Doğu’yu buluşturan güçlü bir aktör rolü üstlenmesine neden olmaktadır.

Lojistik faaliyetler dünyada olduğu gibi Türkiye’de de son yıllarda gelişme göstermeye başlamıştır. Ülkemizdeki, lojistik sektörüne yıllar itibariyle baktığımızda, devamlı bir ilerlemenin söz konusu olduğu lojistik taşıma şekillerinden en çok karayolu taşımacılığını ön planda tutulduğu görülecektir.^[7]

Bu kadar önemli bir konuma sahip olan ülkemizde karayolu taşımacılığındaki ilerlemeler, özellikle son yıllarda dikkat çeker nitelikte artış göstermektedir. Avrupa’nın en geniş tır filolarından birine sahip olan ülkemizde Dünya Ekonomik Forumu dünya genelinde en hızlı yükselen 39 pazarı karşılaştırılmış ve ülkelerin lojistik çekiciliğini değerlendiren bir endeks yayınlamıştır. Yayınlanan endekse göre lojistik alanında Türkiye dünyanın en hızlı gelişen 10 ülkesi arasında gösterilmesinin nedeni coğrafi konumunun üretim ve tüketim merkezlerine yakınlığı olarak belirtilmiştir.^[8]

Dünya Bankası Grubu tarafından hazırlanan Lojistik Performans Endeksinde (LPI) ise ülkelerin küresel ticarette öne çıkmak için lojistiğe gittikçe daha fazla önem verdiği görülmekle birlikte Türkiye bir önceki endeks olan 2018 yılında hazırlanan LPI’da 47. sırada bulunurken, 139 ülkenin bulunduğu LPI 2023’te 42. sırada yer almıştır.^[9] Türkiye jeopolitik açıdan taşıdığı özellikler itibariyle ve uluslararası seviyede yayınlanan lojistik üzerine yapılan çalışmalardan da anlaşılacağı üzere dünya genelinde ağırlığını her geçen gün artırması lojistik potansiyelinin de gelişmesi ile doğru orantılıdır.

Pandemi sonrası özellikle internet üzerinden online iletişimin gelişmesi lojistik sektöründeki gelişmelerle birlikte süreci hızlandırmakta ve ekonomik değer yaratmaktadır.^[10] Bu açıdan dünyada rekabet edebilen ve güçlü ekonomiye sahip ülkeler arasına girebilmek için, üretmek ve üretilen mal veya hizmetleri iç pazar dışında global pazarlarda da satabilmek oldukça önemlidir.

Türkiye lojistik potansiyelinin güçlü yanlarını kullanarak özellikle sınır komşu ülkelerine dijitalleşmenin sağladığı avantajları kullanarak, e-ihracat modelini etkin şekilde kullanarak sınırların ortadan kalkmasına ve bu sayede sınır komşu ülkelerinde yaşayan insanların/firmaların taleplerini karşılayabilecek satış yapabilmesine imkân sağlamalıdır.

2. TÜRKİYE’DE MİKRO İHRACAT, ETGB (ELEKTRONİK TİCARET GÜMRÜK BEYANI), HIZLI KARGO TAŞIMACILIĞINA MEVZUATSAL BAKIŞ

Elektronik ticaretin yaşantımıza girmesi ve günden güne satın alma tercihlerimizin elektronik ortama kayması, beraberinde başka değişiklikleri de gündeme getirmiştir. Türkiye Gümrük idareleri de bu değişime ayak uydurmuş, gelişen çağın tercihi doğrultusunda sistemlerini ve kontrol yöntemlerini değiştirmiştir.^[11]

Bu konuda elektronik ticaret ile gümrüğün buluştuğu yer olan Hızlı Kargo Taşımacılığı ile ilgili gelişmeler yaşanmakta ve mevzuatsal olarak değişiklikler hayata geçirilmektedir. Ticaretin basitleştirilmesine yönelik yapılan çalışmaların amacı hem mikro ihracatın gelişmesine katkıda bulunmak hem de e-ticaretin Türkiye’de yaygınlaşmasına katkıda sağlamaktır.

Türkiye’de Mikro İhracat kısaca;

 Posta ve Hızlı Kargo Yoluyla Taşınan Eşyanın Gümrük İşlemlerine İlişkin Tebliğ (Seri No: 1) ve 29.04.2022 tarihli ve 2022/9 sayılı Genelge hükümleri ve 2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 126. Maddesi ve Gümrük Genel Tebliği (Posta Ve Hızlı Kargo Taşımacılığı) (Seri No: 4)’Nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğin (Seri No: 6) kapsamında miktarı brüt 300 kilogramı ve değeri 15.000 Avro’yu (€) geçmeyen ihracat rejimine konu eşyaları kapsayan ve tebliğ hükümleri çevresinde operatör firmalar tarafından yapılan bir ihracat türüdür.

Elektronik Ticaret Gümrük Beyanı (ETGB) ise;

Hızlı kargo işlemlerini yapmaya yetkili operatör firmalar tarafından Gümrük Genel Tebliği, Seri No: 4 kapsamı  Belge,  Değeri olmayan eşya, Numune eşya,  Yolcu beraberinde gelen eşya, Bilimsel araştırma ve eğitim amacıyla gönderilen kitap veya bilimsel yayın, Brüt 300 kilogramı ve 15000 €’yu geçmeyen ve ithalat rejimine tabi olacak eşyanın ithalatı ve ihracatı için “Elektronik Ticaret Gümrük Beyannamesi” (ETGB) tescil edilir.

Mikro ihracat kategorisine giren eşyaların yurt dışına yalnızca Elektronik Ticaret Gümrük Beyanı (ETGB) ile çıkartılabilir. ETGB (Elektronik Ticaret Gümrük Beyannamesi) bu haliyle hızlı kargo firmalarının kullandığı bir beyan türüdür. Birçok farklı göndericiye ait gönderiyi, toplu şekilde ama taşıma senedi bazında ayrı ayrı, basitleştirilmiş usulde beyan vererek taşımaya imkân sağlamaktadır.

Posta ve hızlı kargo taşımacılığı kapsamında yapılan ihracat ve ithalat gönderilerinin gümrük prosedürlerinin daha basit ve kısa sürede yapılabilmesi için başvurulan yollardan olma özelliği olan ETGB) sayesinde Mikro İhracatta operatörler tarafından hava yolu ve/veya kara yolu ile hızlı kargo taşımacılığı kapsamındaki gönderilerin gümrük beyanı dahil tüm gümrük işlemlerini dolaylı temsil yoluyla elektronik ortamda gümrük müşavirlerine ihtiyaç duyulmadan sadece yetkilendirilmiş hızlı kargo firmaları tarafından kullanılabilmektedir.

Burada önemli olan husus yetki kapsamında işlem yapmak isteyen operatörlerin eşyanın konulacağı geçici depolama yerlerinde, gönderilerin gümrük müdürlüğünce muayene ve kontrolünü kolaylaştırmak üzere teknik özellikleri Bakanlıkça belirlenecek X-ray cihazı, otomatik barkod okuyucu, eşya tasnif işlemini otomatik olarak yapmaya uygun yürüyen bant sistemi ve kamera sistemi bulundurulması ve Bakanlıkça gerekli görülecek diğer altyapının kurulmuş olması Posta ve Hızlı Kargo Yoluyla Taşınan Eşyanın Gümrük İşlemlerine İlişkin Tebliğ (Seri No: 4) kapsamının şartlardandır.

Ülkemizde ETGB ihracat aşamasında, ticarete konu taraflar açısından sayısız avantaj sağlamaktadır. Bu avantajlardan bazıları, vergi avantajı, bürokratik işlemlerde kolaylık ve muafiyet, beyan kolaylığı, gümrükleme maliyetlerinde tasarruf ve buna bağlı dış ticarette rekabet avantajı, vekâlet verme zorunluluğunun ortadan kalkması, zaman tasarrufu olarak sıralanabilir. Birçok bürokratik işlem gerekliliklerini ve gümrükleme maliyetlerini ortadan kaldırması sebebiyle, işlemleri kolaylaştırıp hızlandırdığı için ihracatı teşvik eden bir unsur olarak da kabul edilmektedir.^[12]

Mikro ihracat kapsamında eşyaların brüt 300 kilogramı ve 15.000 €’yu geçmeyen fatura değerinde olması günümüz e-ticaret pazarında oldukça sirkülasyonu olacak bir ticaret trafiğine neden olacaktır ve gümrük işlemlerinin yetkili operatör firmalarca ETGB ile hızlı bir şekilde yapılması ihracatçı firmalar için bir avantaj oluşturmaktadır.

Türkiye’de ilk başlarda 5 firmanın yetkilendirilmesiyle başlayan bu sistem, 2020 yılında 19 taşıyıcı operatör firmanın yetkilendirildiği günümüzde ise yetki alan firmaların sayısının arttığı ve faydalandığı bir noktaya gelmiştir^[13]. Küresel Ticarette Lojistik potansiyelin artması ile birlikte işlem hızının daha da önem kazanmasıyla firma sayıları artmaya devam edecektir.

3. TÜRKİYE LOJİSTİK VE İHRACAT RAPORLARI VERİLERİ IŞIĞINDA IRAK ÜLKESİNE MİKRO İHRACAT DEĞERLENDİRMESİ

Ülkemizde Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) Türkiye ve Dünyadaki lojistik yapılanmanın ve tedarik zincirinin kurgulanması ve optimize edilmesine yönelik faaliyetleri sürdürmektedir.

UTİKAD Sektörel İlişkiler Departmanınca hazırlanan 2022 yılı Lojistik Sektörü Raporu^[14]’nda Türkiye’nin lojistik sektörü son yıllarda hızla gelişmekte ve büyümekte olduğu Türkiye’nin, Asya ile Avrupa arasında stratejik bir konumda olduğu için lojistik sektöründe önemli bir geçiş ülkesi olarak kabul edilmekte olduğu vurgulanmıştır.

Türkiye’de bilindiği kara yolu, demir yolu, deniz yolu ve hava yolu gibi farklı taşımacılık modları kullanılmaktadır. Türkiye’de en çok tercih edilen taşıma modu olarak uluslararası karayolu yük taşımacılığı değer ve ağırlık bazında uluslararası denizyolu yük taşımacılığının ardından ikinci sıradadır.

Türkiye’den karayolu ile yapılan ihracat taşımalarında Irak, Almanya, Romanya ve Bulgaristan hem taşınan yükün değeri hem de ağırlığı bakımından ilk 5’te yer alan ülkelerdir. İhracatta taşınan yükün değeri bakımından Irak ve Bulgaristan Türkiye’nin sınır komşusu olması lojistik anlamda daha hızlı bir sevkiyata neden olmaktadır.

Türkiye İhracatçılar Meclisi olarak her yıl düzenli olarak hazırlanan ihracat raporları^[15]’ndan 2023 İhracat raporu incelendiğinde;

2022 yılında Türkiye önemli bir başarı yakalayarak yüzde 5,6’lık bir büyüme rakamına ulaşmıştır. Dünya ekonomisi 2022 yılında yüzde 3,4, Euro Bölgesi yüzde 3,5 ve G20 ülkeleri yüzde 2,7’lik bir büyüme gösterirken Türkiye ekonomisinin bu ortalamaların üzerinde bir performans sergilediği görülmektedir.

Türkiye 2022 yılında 21,14 milyar dolar ile en fazla ihracatı geçmiş yıllarda olduğu gibi bu yıl da Almanya’ya gerçekleştirmiştir. Almanya’yı 16,89 milyar dolar ile ABD, 13,75 milyar dolar ile Irak izlemiştir.

Irak bu veriler ışığında ihracatımız için önemli bir ülke konumunda olduğu, ihracatımızın yüksek olmasının nedenlerinden karayolu bağlantımızın sınır komşu ülkemiz olmasından dolayı etken olduğunu söyleyebiliriz. Irak ülkesi özelinde dış ticaret ilişkilerimiz ve ürün bazlı yapmış olduğumuz ihracatlara değinmemiz makalemizin Irak ülkesi mikro ihracat avantajları araştırmamıza da yön verecektir.

Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) tarafından hazırlanan Irak Bilgi Notu (2023)^[16]’nda 2021 verilerine göre Irak’ın dünyadan olan ithalatında BAE ve Türkiye öne çıkmaktadır. Türkiye, Irak ile olan ticaretinde net ihracatçı konumundadır. 2022 yılında Türkiye’nin Irak’a ihracatı bir önceki yıla göre %24 artarak 13,8 milyar USD olurken Ürün bazında bakıldığında ise, Türkiye’nin Irak’a ihracatının %15’ini altın ve mücevher, %6’sını değirmencilik ürünleri ve %5’ini plastikler oluşturmaktadır.

Ticaret Bakanlığı Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan Irak Ülke Profili^[17] incelendiğinde İkili ticaret Türkiye lehine fazla vermekte olduğu, Toplam ihracatımızdaki payı %5,4 olup 3. Sırada olduğu Irak, sanayi malları üretimi çok kısıtlı bir ülke olduğundan, ihtiyaçlarını ithalat yoluyla karşıladığı belirtilmiştir.

Mikro ihracat tebliğ hükümleri çerçevesinde belirlenen eşyaların e-ticaret pazarında ihracat yapılmasının ana hedefi ülkemize komşu ülkelerin Türk ürünlerin ve markalarının sunulduğu en iyi e-ticaret pazaryeri ve güçlü Lojistik altyapımız ve potansiyelimizle birlikte ihracatımıza katkısının sağlanması olacaktır.

Günümüzde Ticaret Bakanlığınca operatör olarak yetkilendirilen firmalardan Türkiye’den komşu ülkemiz Irak’a Mikro İhracat kapsamında aynı zamanda online pazaryeri Wezzomart^[18] adlı tek firmanın olduğu görülmüştür. Firmaca Türkiye’nin Mikro İhracat vizyonuna katkı sağlayacak Türk marka ve ürünlerinin Irak’a perakende olarak ulaştırılması için güçlü ve pratik olarak bir altyapı sundukları belirtilmiştir.

Türkiye Irak arasında ihracat verilerine göre, Türkiye’nin ihracatında Irak önemli ihracat partneri olduğunu ve bu pozitif durumun özellikle lojistik potansiyelimizle mikro ihracat kapsamında değerlendirilmesi orta ve uzun vadede Türk ürün ve markalarının uluslararası alanda daha hızlı taşınabilirliğini artıracaktır.

4. TÜRKİYE-IRAK MİKRO İHRACAT SWOT ANALİZİ

SWOT, İngiliz dilindeki Strengths (üstünlükler), Weaknesses (zayıflıklar), Opportunities (fırsatlar) ve Threats (tehditler) kelimelerinin ilk harflerinden üretilmiştir. SWOT’un yanı sıra TOWS kısaltmasının da kullanıldığı görülmektedir. Bunun Türkçe karşılığı olarak FÜTZ (fırsatlar, üstünlükler, tehditler, zayıflıklar) ile birlikte GZFT (güçlü ve zayıf yönler, fırsat ve tehditler) kullanılmıştır^[19] Açılımından da anlaşılacağı üzere SWOT analizi tekniği ile incelenen durumun güçlü ve zayıf yönlerini belirlenerek, dış çevreden kaynaklanan fırsat ve tehditler tespit edilebilir.

Güçlü Yönler (Strengts)

• Türkiye’nin Irak ülkesine coğrafi yakınlığı
• Türkiye de lojistik sektörünün dinamik ve gelecek vadetmesi
• Türkiye’de Avrupa’nın en büyük tır filolarından birisi ve gelişmiş karayolu taşımacılık sektörü bulunması
• Lojistik hizmeti veren şirketlerin varlığı
• Türkiye’nin gelişmiş karayolu ağı ile güçlü bir ulaşım altyapısına sahip, erişilebilirliği yüksek bir konumda olması
• Türk Marka ve Ürünlerinin Mikro İhracat kapsamında hızlı şekilde ulaşması konusunda e-ticaretin gelişmiş olması
• Çok sayıda ara konşimentoyu aynı ETGB’ye bağlama imkanı verdiğinden yetkili operatörlere hem kırtasiye hem de zaman avantajı sağlayarak firmaların evrak yoğunluğunu ve iş yükünü hafifletmektedir.

Zayıf Yönler (Weakness)

• Irak mikro ihracat konusunda nitelikli firmaların eksikliği
• Irak ülkesinde E-ticaretin tam olarak gelişmemesi
• Irak Türkiye mikro ihracat konusunda mevcut e-ticaret firmalarının azlığı
• Sektörde yeterli sayıda firmanın olmaması, depolama ve sınıflama tesislerinin azlığı
• Nakliye ücretinin artması
• Tutundurma ve tanınma sorunları
• Ticaret Bakanlığı yetkili operatörlerle sürekli etkileşim içinde olmalı, uygulamadaki zayıflıkları tespit etmeli ve gerekli iyileştirmeler yaparak süreci güncellemelidir. 

Fırsatlar (Opportunities)

• Türkiye Irak Mikro İhracat yetkili operatör olarak Wezzomart adlı tek firmanın oluşu
• Yeni pazarlara ulaşma imkânı
• Rekabetçi fiyatlarla talebin desteklenmesi
• Komşu diğer ülkelerinde mikro ihracat kapsamında Türkiye’den ürün talep etmesi
• ETGB sürecinde birçok gönderinin tek bir beyanla işlem yapılmasına olanak sağlanmaktadır. Bu durum özellikle numune ve döküman türü gönderilerde kullanıcılara büyük katkı sağlamaktadır.

Tehditler (Threats)

• Alışverişlerde pazarlık yapılması anlamında direkt bir etkileşimin olmamasından dolayı geleneksel alışverişi tercih eden müşterilerin olması
• Bilişim teknolojisindeki maliyet artışları
• Ürün İadeleri konusunda lojistik maliyetin artması
• Girişimci eksikliği
• Yurtdışına gönderilen ihracat işlemi yapılan bir eşyanın Türkiye’ye geri gelmesinde ayniyat tespitinin yapılmasının mümkün olmaması durumu sistem için bir tehdittir.

5. SONUÇ VE ÖNERİLER

Lojistik, ülkemizde gelişme gösteren ve hızla büyüyen sektörlerden birisidir. Avrupa’nın en büyük filosuna sahip olan ülkemizde lojistik günden güne büyümektedir. Lojistik potansiyelimizin güçlü olmasının ihracat verilerimize de pozitif katkısı olması anlamına gelmektedir.

Türkiye jeopolitik açıdan taşıdığı özellikler itibariyle bölgesinde ki ağırlığını her geçen gün artırması lojistik potansiyeli ile uyum içinde ilerletmesi ile doğru orantılı şekilde ilerlemektedir ve lojistik potansiyelin gelişiminde İnternet üzerinden online iletişimin gelişmesi lojistik sektöründeki gelişmelerle süreci hızlandırmakta ve ekonomik değer yaratmaktadır.

İhracat verilerimizden aldığımız sonuç lojistik taşıma araçlarından özellikle karayolu ulaşımımızın da olduğu Irak Ülkesi öne çıkmaktadır. Irak ülke profili incelendiğinde Mikro ihracat kapsamında Irak ile e-ticaretin gelişmesi Türkiye’den Türk ürün ve markalarının e-ticaret kapsamında ve özellikle Türkiye’nin güçlü lojistik altyapısı sayesinde mikro ihracatta önemli bir yer edineceği düşünülmektedir.

KAYNAKÇA

ACER, A. & Yügünt, C. (2021). Küresel E-Ticaret Sisteminde Kullanılan Elektronik Ticaret Gümrük Beyannamesinin Posta ve Hızlı Kargo Taşımacılığına Etkileri . OPUS International Journal of Society Researches , Yönetim ve Organizasyon Özel Sayısı , 1573-1595 . DOI: 10.26466/opus.861576

BAMYACI, Muhammed, Modern Lojistik Yönetim: Organize Lojistik Bölgeler İçin Bir Yer Seçim Modeli, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü,2008

BOZTEPE, Hamit, Lojistik Performans Endeksi 2023 (LPI 2023),Ticarette Uzman Görüş Dergisi,2023, sayı:63

ÇANCI, M., Erdal, M. (2003). Lojistik yönetimi. İstanbul: Utikad Yayınları.

DUMLU, H. & Wolff, A. (2021). Türkiye’deki Lojistik Köylerin Potansiyel Etkinliklerine Göre Değerlendirilmesi: Moora Yöntemi İle Bir Uygulama . Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi , 12 (24) , 1000-1026 . DOI: 10.36543/kauiibfd.2021.041

ELMALI, Savaş,E- Ticaretin Gümrük Boyutu Sorunlar Ve Çözüm Önerileri, Okan Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi,2018

https://tasam.org/trTR/Icerik/313/turkiyenin_bulundugu_bolge_itibariyle_lojistik_us_olma_potansiyeli 15.07.2023 tarihinde erişildi

KESKİN, H. (2015). Kavramlar, Prensipler, Uygulamalar Lojistik El Kitabı Küresel Aktörlerin Lojistik Pratikleri, 2. Baskı, Nobel Yayıncılık, İstanbul

MÜSİAD,Lojistik Sektör Raporu 2013,

OĞUZ, Halil, Uluslararası İşletme ve Ekonomi Çalışmaları Dergisi, Yıl: 2019, Cilt: 1, Sayı: 2, ss.65-74

ÖNDER Bulut. Türkiye’de Taşımacılık Sektörünün Lojistik Olgusu İçerisinde İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi,2007

ÖZMEN, Aykut, Bir Şehrin Stratejik Konumunun Ve Lojistik Potansiyelinin Bölge Ekonomisine Etkisi; Manavgat Örneği, Akdeniz Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi,2019

Türkiye İhracatçılar Meclisi(TİM) İhracat 2023 Raporu, https://tim.org.tr/tr/yillik-ihracat-raporu 08.07.2023 tarihinde erişildi.

UTİKAD Lojistik Sektörü Raporu 2022, https://www.utikad.org.tr/UTIKAD-Raporlari 10.07.2023 tarihinde erişildi

YILDIZ, D. & Wolff, R. A. (2018). TÜRKİYE’DE LOJİSTİK YÖNETİMİNDEKİ GELİŞMELER: STRATEJİK BİR BAKIŞ AÇISI . Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi , 7 (3) , 187-198 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ssrj/issue/38851/461412

Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Irak Bilgi Notu, https://www.deik.org.tr/ulke-bultenleri-irak-bilgi-notu-mart-2023 01.07.2023 tarihinde erişildi

28.01.2010 tarih, 27476 sayılı R.G Gümrük Genel Tebliği, Posta ve Hızlı Kargo Taşımacılığı Tebliği (Seri No:4)

https://ticaret.gov.tr/yurtdisi-teskilati/orta-dogu-ve-korfez/irak/ulke-profili 20.07.2023 tarihinde erişildi

---

^[1] ÖNDER Bulut. Türkiye’de Taşımacılık Sektörünün Lojistik Olgusu İçerisinde İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi,2007

^[2] BAMYACI, Muhammed, Modern Lojistik Yönetim: Organize Lojistik Bölgeler İçin Bir Yer Seçim Modeli, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü,2008

^[3] Çancı, M., Erdal, M. (2003). Lojistik yönetimi. İstanbul: Utikad Yayınları.

^[4] ÖZMEN, Aykut, Bir Şehrin Stratejik Konumunun Ve Lojistik Potansiyelinin Bölge Ekonomisine Etkisi; Manavgat Örneği, Akdeniz Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi,2019

^[5] Keskin, H. (2015). Kavramlar, Prensipler, Uygulamalar Lojistik El Kitabı Küresel Aktörlerin Lojistik Pratikleri, 2. Baskı, Nobel Yayıncılık, İstanbul, s. 215.

^[6] Oğuz, Halil, Uluslararası İşletme ve Ekonomi Çalışmaları Dergisi, Yıl: 2019, Cilt: 1, Sayı: 2, s.67.

^[7] https://tasam.org/tr-TR/Icerik/313/turkiyenin_bulundugu_bolge_itibariyle_lojistik_us_olma_potansiyeli

^[8] MÜSİAD,Lojistik Sektör Raporu 2013,S.67

^[9] BOZTEPE,Hamit, Lojistik Performans Endeksi 2023 (LPI 2023),Ticarette Uzman Görüş Dergisi,2023, sayı:63

^[10] Yıldız, D. & Wolff, R. A. (2018). TÜRKİYE’DE LOJİSTİK YÖNETİMİNDEKİ GELİŞMELER: STRATEJİK BİR BAKIŞ AÇISI . Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi , 7 (3) , 187-198 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ssrj/issue/38851/461412

^[11] ELMALI, Savaş,E- Ticaretin Gümrük Boyutu Sorunlar ve Çözüm Önerileri,Okan Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi,2018

^[12] ELMALI, Savaş,E- Ticaretin Gümrük Boyutu Sorunlar ve Çözüm Önerileri,Okan Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi,2018

^[13] Acer, A. & Yügünt, C. (2021). Küresel E-Ticaret Sisteminde Kullanılan Elektronik Ticaret Gümrük Beyannamesinin Posta ve Hızlı Kargo Taşımacılığına Etkileri . OPUS International Journal of Society Researches , Yönetim ve Organizasyon Özel Sayısı , 1573-1595 . DOI: 10.26466/opus.861576

^[14] UTİKAD Lojistik Sektörü Raporu 2022, https://www.utikad.org.tr/UTIKAD-Raporlari 10.07.2023 tarihinde erişildi

^[15] Türkiye İhracatçılar Meclisi İhracat 2023 Raporu, https://tim.org.tr/tr/yillik-ihracat-raporu 08.07.2023 tarihinde erişildi.

^[16] Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Irak Bilgi Notu, https://www.deik.org.tr/ulke-bultenleri-irak-bilgi-notu-mart-2023 01.07.2023 tarihinde erişildi

^[17] https://ticaret.gov.tr/yurtdisi-teskilati/orta-dogu-ve-korfez/irak/ulke-profili 20.07.2023 tarihinde erişildi

^[18] https://partner.wezzomart.com/

^[19] Ülgen, H., & Mirze, S. K. (2013), İşletmelerde Stratejik Yönetim (6. b.), İstanbul: Beta.s.160.